Kamp Westerbork is één van de meest zwarte bladzijden in de geschiedenis van ons land. In de periode 1942-1944 deed het dienst als doorgangskamp voor 107.000 Joden, Sinti en enkele tientallen verzetsstrijders. Minder bekend is dat het kamp oorspronkelijk als vluchtelingenkamp was bedoeld. Het werd in 1939 gebouwd en gefinancierd door de Joodse gemeenschap zelf.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog kwam het kamp onder SS bestuur. Er vertrokken 93 treinen van hier naar de vernietigingskampen. Hieraan vooraf gegaan waren de razzia’s. Het waren Nederlandse politieagenten die joden uit hun huizen haalden, soms geholpen door NSB’ers. De eerste vijfentwintig treinen stopten bij stationshalte Hooghalen, vaak midden in de nacht. Mannen, vrouwen, kinderen en baby’s liepen ruim twee uur door de kou naar het kamp, langs de weg waar onze boerderij staat. Eind 1942 werd de spoorlijn tot in het kamp doorgetrokken. Deze liep dwars door het kamp en was zowel punt van aankomst als plaats van vertrek.
“Wij worden als vee weggeleid om gedood te worden en verloren te gaan“, schreef rabbi Abraham Toncman op een briefje van de synagoge in het Groningse Pekela. Op 15 juli 1942 vertrok het eerste transport naar het Oosten van Europa, en daarna vertrok elke dinsdag weer een trein. De kampbewoners leefden dus ook van dinsdag tot dinsdag met stress en toenemende spanning naarmate de dag dichterbij kwam. De aantallen voor het transport werden in Berlijn bepaald. De Endlösung was begonnen: de Joden zouden worden uitgeroeid.
Herinnering en waarschuwing
Westerbork is allereerst een plek van herinnering voor meer dan honderdduizend onschuldige Joodse slachtoffers. Maar het staat ook symbool voor waarschuwing. Als Jezus in 1942-1945 had geleefd dan zou Hij weggevoerd zijn over deze weg. Een confronterende gedachte…
Want hoe kon de uitroeiing van meer dan 6 miljoen Joden plaats vinden in zogenaamd ‘christelijke’ landen? De trieste boodschap is dat de eeuwenoude christelijke antisemitische leer Hitler geholpen heeft z’n plannen uit te voeren. En ook nu nog is er een oorverdovende stilte in onze kerken als het gaat om Gods hart en plan ten aanzien van Zijn volk, vaak als gevolg van onwetendheid. Want niet met de kerk, maar met Israël heeft God een verbond gesloten. En de niet joodse gelovigen mogen hierin deelgenoot zijn en mede-erfgenaam, geënt op de edele olijf (Romeinen 11:17).
